آيا پيامبراني هنوز زنده اند يا خير؟

بنابر‌آنچه از روايات و آيات به دست آمده و طبق فحص از نظرات مفسرين پيرامون بعضي از آيات مربوطه كه در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، معلوم مي‌شود كه در مورد چهار تن از پيامبران گذشته احتمال زنده بودن داده شده است كه نياز به تحقيق بيشتري دارد براي اين كه بتوان بحث را تحقيقي ارائه كرد لازم است به طور جداگانه به بحث از هر كدام از آنها بپردازيم:
1. حضرت الياس ـ عليه السلام ـ :
يكي از پيامبراني كه نام او در قرآن كريم آمده الياس است[1]. اين كه او چه کسی است اختلاف است، چهار قول در این مورد آمده است:
الف) الیاس همان خضر است.
ب) الیاس از دوستان خضر است و هر دو زنده‌اند. با اين تفاوت كه الياس مأموريتي در خشكي دارد؛ ولي خضر در جزائر و درياها، بعضي ديگر مأموريت الياس را در بيابانها و مأموريت خضر را در كوه‌ها مي‌داند و براي هر دو عمر جاودان قائلند،»[2]
ج) الياس همان ادریس است.
د) الیاس از نوادگان هارون برادر حضرت موسی است.[3]
اما مهم این است که او زنده است و یا خیر؟ از پاره ای از روایات استفاده می شود که او هنوز زنده است، ولی این روایات ضعیف است، به علاوه با ظاهر آیاتی که داستان او را بیان می کند سازگاری ندارد، از این رو علامه طباطبایی می گوید:
و في بعض أخبار الشيعة أنه ع حي مخلد «2» لكنها ضعاف و ظاهر آيات القصة لا يساعد عليه. اينكه در بعض اخبار و روایات شیعه آمده است که او همیشه زنده است، ضعیف است، به علاوه آیات مبین داستان او با این اخبار سازگار نیست.[4]
2. حضرت ادريس ـ عليه السلام ـ :
بسياري از مفسران «ادريس» را جد پدر نوح مي‌دانند. قرآن در مورد ايشان دو بار، به صورت اشاره‌ي كوتاه، سخن گفته است.[5]
در قرآن در مورد او تعبير (رفعناه مكانا عليّا)؛[6] يعني او را به مكاني والا، بالا برديم، به كار رفته است كه مراد از اين آيه مورد اختلاف قرار گرفته است.
بعضي از مفسران، مراد از مکان والا را عظمت و مقام معنوي ادريس و بعضي ديگر بلندي مكان حسي او دانسته اند. تفسير نمونه[7] که معناي اول را پذيرفته است، شاهدي هم از قرآن براي تأييد اين معنا آورده است كه يوسف به برادران خود كه كار خلافي انجام داده بودند فرمود: «انتم شر مكاناً»[8] شما از نظر مقام و منزلت بدترين مردم هستيد.
پس طبق معنايي كه اين تفسير انتخاب مي‌كند، زنده بودن ادريس زير سؤال مي‌رود و نمي‌توان زنده بودن او را از آيه شريفه استفاده كرد.
3. حضرت خضر ـ عليه السلام ـ :
قرآن كريم در آياتي از سوره كهف به داستان او با حضرت موسي اشاره مي كند، و در آن داستان او در مقام مرشدي و استادي نسبت به حضرت موسي مي باشد.
در مورد ايشان آمده است، خداوند خضر را به آب حيات رهنمون شد، و او براي آن كه تجديد حيات كند و نيازي به زاد و توشه سفر نداشته باشد، ناگزير هر ساله يك يا چند نوبت و چه بسا هر چند سال يك بار به آن جا مي‌رفت و از آب حيات مي نوشيد و چه بسا هنوز هم زنده باشد كه بايد گفت: هنوز هم مي‌رود و جرعه اي از آب حيات مي‌نوشد.[9]
و استنتاج علامه طباطبايي از مجموع روايات آن است كه وي هنوز زنده است، می گوید: و يظهر من أخبار متفرقة عن أئمة أهل البيت (ع) أنه حي لم يمت بعد و ليس بعزيز علي الله سبحانه أن يعمر بعض عباده عمرا طويلا إلي أمد بعيد و لا أن هناك برهانا عقليا يدل علي استحالة ذلك. از اخبار متعدد و پراکنده ای که از ائمه اهل بیت (ع) وارد شده بدست می آید، او نمرده و هنوز زنده است، و بر خداوند دشوار نیست که بعضی از بندگاه خویش را مدت طولانی عمر بدهد، و برهان عقلی هم بر محال بودن این امر دلالت نمی کند.[10]
بنابر این حضرت خضر جزو انبیای الهی است که هنوز زنده است. البته این سخن در صورتی است که ایشان را جزو انبیای الهی محسوب نماییم زیرا در مورد ایشان اختلاف است که آیا وی از انبیای الهی است و یا ولیی از اولیای الهی می باشد؟ و در قرآن کریم هم از او تعبیر به نبی نشده است بلکه تعبیر به بنده از بندگان الهی شده است. استنتاج علامه طباطبایی آن است که وی پیامبری از پیامبران الهی می باشد، می گوید: و في بعض الأخبار- كما فيما رواه العياشي عن بريد عن أحدهما ع: الخضر و ذو القرنين كانا عالمين و لم يكونا نبيين‏ الحديث لكن الآيات النازلة في قصته مع موسي لا تخلو عن ظهور في كونه نبيا كيف؟ و فيها نزول الحكم عليه. هر چند در برخی روایات مانند روایت عیاشی از برید از امام باقر و یا امام صادق (ع) آمده است، خضر و ذوالقرنین دو عالم از عالمان الهی بودند و پیامبر نبودند، ولی از آیات قرآن کریم که در داستان ایشان نازل شده است استفاده می شود که او جزو پیامبران الهی بوده است، زیرا چگونه ممکن است شخصی از انبیای الهی نباشد اما احکام الهی بر او نازل گردد و او مأمور به اجرای آن باشد.[11]
4. حضرت عيسي ـ عليه السلام ـ :
مسيحيان معتقدند مسيح كشته و دفن گرديد و سپس از ميان مردگان برخاست و مدت كوتاهي در زمين بود و بعد به آسمان صعود كرد؛[12] اما بر اساس آيات قرآن کریم حضرت مسیح توسط یهودیان به قتل نرسید و به صلیب کشیده نشد، آیات سوره نساء مطلب را این گونه بیان می کند: و ادعايشان كه: ما مسيح عيسي بن مريم پيامبر خدا را كشته‏ايم، در حالي كه نه او را كشتند و نه بر دار كردند، بلكه [حقيقت امر] بر آنها مشتبه شد و كساني كه در باره‏ي [قتل‏] او اختلاف كردند، قطعا در مورد آن شك دارند و به آن آگاهي ندارند و تنها از حدس و گمان پيروي مي‏كنند، و به يقين او را نكشتند. بلكه خدا او را به سوي خود بالا برد، كه خداوند توانا و حكيم است.[13]
بنابر این کشته شدن او و به صلیب کشیده شدن او مردود است، اما او آیا هنوز زنده است و یا این که بعد از آن جریان او به مرگ طبیعی از دنیا رفته است؟ آیات قرآن کریم ظهور روشنی در این باره ندارد، فقط در آیات قرآن کریم آمده است که خداوند او را به سوی خود بالا برد، این معنا هم سازگار با این است که خداوند جسم او را نجات داد، هم با این معنا سازگار است که روح او را به سوی خود بالا برد.
اما شواهد دیگری وجود دارد که حضرت عیسی هنوز زنده است، اولا: ظاهر آیات مربوط به داستان حضرت عیسی ظهور در این معنا دارد که او هنوز زنده است، علامه طباطبایی در ذیل آن آیات می گوید: آیه کریمه اشعار و یا دلالت بر حیات او دارد و اینکه او هنوز زنده است.[14]
ثانيا: آیه وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ إِلاَّ لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهيدا؛ و هيچ كس از اهل كتاب نيست مگر آن كه پيش از مرگش حتما به او [عيسي‏] ايمان مي‏آورد و روز قيامت [نيز] بر آنان گواه خواهد بود.[15] نیز دلالت بر حیات او دارد به بیانی که علامه طباطبای مطرح کرده است، و می گوید: آیه شریفه دلالت دارد بر این که او گواه بر جمیع کسانی است که به او ایمان آورده اند، لازمه این مطلب این است که او او بعد از همه وفات یابد، در نتیجه او باید هنوز زنده باشد.[16]
ثالثا: روایات که در باب ظهور حضرت مهدی (عج) آمده است دلالت دارد که حضرت عیسی نیز همراه آن حضرت خواهد بود این کاشف از آن است که آن حضرت هنوز زنده است.
بنابر اين در مورد حضرت الیاس دلیلی بر زنده بودن وی وجود ندارد، هر چند احتمال آن را نمی توان نفی کرد، در مورد حضرت ادریس بعضی از آیات ظهور در زنده بودن او دارد، حد اقل می توان گفت زنده بودن او اختلافی است. اما در مورد حضرت خضر با توجه به مجموع روایات او هنوز زنده است. و نیز حضرت عیسی –علیه السلام- با توجه به‌آيه‌اي كه در مورد ايشان، برخلاف عقيده مسيحيان، وجود دارد، و كشته شدن او را ردّ‌ مي‌كند و همچنين با توجه به روايات زيادي در باب نزول او از آسمان و اقتدا به امام زمان (عج) وارد شده است، مي‌توانيم به زنده بودن او اطمينان حاصل كنيم.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . سيد هاشم رسولي محلاتي، تاريخ انبياء از آدم تا خاتم النبيين ـ صلي الله عليه و آله ـ : چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامي، صص 41 ـ 762.
2 . بهاءالدين، خرمشاهي و ديگران، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهي، ص 990، خضر در قرآن.
3 . طياره عفيف عبدالفتاح، همراه با پيامبران در قرآن؛ دفتر تبليغات اسلامي،قم، صص 386 ـ 398.
4 . سيد نعمت الله جزايري، سرگذشت پيامبران از آدم تا خاتم انبياء ـ عليهم السلام ـ تهران،‌هاء،‌صص 448 ـ 456.
5. طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، آيات مربوط به داستان پیامبران مذکور.
6. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، آیات مربوط به پیامبران مذکور.

پي نوشت ها:
[1] . الصافات/ 123.
[2] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، ‌دارالكتب الاسلاميه، ج 19، ص 144.
[3] . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج17، ص160.
[4] . طباطبایی، المیزان، ج17،ص160.
[5] . مكارم شيرازي، ناصر، ‌تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج 13، ص 102 ـ 103.
[6] . مريم/ 57.
[7] . همان/ ص 98.
[8] . يوسف/ 77.
[9] . مجله پژوهشهاي قرآني، بازنگري تاريخ انبياء در قرآن، ش 14 ـ 13، صص 235 و 234.
[10] . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج13، ص352.
[11] . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج13، ص352.
[12] . مكارم شيرازي، ‌ناصر، تفسير نمونه، همان، ج 2، ص 568.
[13] . نساء: 157-158.
[14] . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج5، ص134.
[15] . نساء: 159.
[16] . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج5، 134.